Հայաստանը բավական հայտնիություն ուներ հույն և հռոմեական գրողների շրջանում, ովքեր հաճախ էին ուղևորություններ կատարում դեպի Հայաստան և իրենց պատմություններում նկարագրում Հայաստանի որոշ տարածաշրջաններ, գյուղեր և քաղաքներ, որոնցից շատերն այսօր հիշվում են միայն հենց իրենց արձանագրությունների շնորհիվ։

Օրինակ Պլինիոս Ավագը մի քանի քաղաքների մասին պատմել է իր «Բնական պատմության» մեջ:

Պտղոմեոսը ներկայացնում է հայկական քաղաքների ցանկը, որոնցից մի քանիսը չեն գրանցվել այլ աղբյուրներում, և նրանց տեղը մնում է անհայտ:

Դիտարկենք որոշ քաղաքներ ավելի մանրամասն.

• Արսամոսատ

Արսամոսատը (Արշամշատ) քաղաք է Եփրատի մոտ ։ Այն հիմնադրվել է Արքա Արամ I-ի կողմից 3-րդ դարում:
Այն Մեծ Հայաստանի կարևոր քաղաքներից մեկն է։ Ըստ Պտղոմեոսի, քաղաքը գտնվում է Եփրատի և Տիգրիսի միջև ընկած տարածաշրջանում:

• Արտաշատ (Արտակսատա)

Արտաշես 1-ին թագավորի հիմնադրած Արտաշատը մ.թ.ա 176 թվականին ծառայել է որպես Հայոց թագավորության մայրաքաղաք մինչև մ.թ.ա 120 թվականը և հայտնի է եղել որպես «Ոստան հայոց» կամ «բակ» կամ «հայերի կնիք» ։

• Արտեմիդա

Բավականին խորհրդավոր ու մոռացված քաղաք է հինավուրց Հայաստանում։ Պտղոմեոսը երկու անգամ հիշատակում է Արտեմիդան։ Դրանք քաղաքի միակ պահպանված հնագույն արձանագրություններն են։

Այսօր Արմավիրի մարզում կա գյուղ, որը հայտնի է որպես Արտամետ։

• Եփիֆանիան Տիգրիսի ափին

Մեկ այլ բավականին անհայտ հին հայկական քաղաք էլ գրի է առնվել հույն Հեղինակ Ստեֆանոսի կողմից, որը մեր միակ աղբյուրն է այս քաղաքի մասին: Ի սկզբանե այն կոչվում էր Արկեսիկերտ և հիմնադրվել է Արկեսիոսի կողմից:

• Տիգրանակերտ

Տիգրանակերտը հայկական թագավորության մայրաքաղաքն էր։ Նա կրում էր Տիգրան Մեծի անունը, որը մ.թ.ա առաջին դարում հիմնադրեց քաղաքը։

• Կարին / Թեոդոսիոպոլիս / Էրզրում

Էրզրում քաղաքը հիմնադրվել է հայկական թագավորական դինաստիայի կողմից։ Հնում Էրզրումը հայկական Կարին անունով է գոյություն ունեցել։