Մոնթե Մելքոնյանը՝ ԶԻՆՎՈՐԻ հոգևոր դաստիարակության կարևորության մասին
Մոնթեն շատ կրոնական մարդ էր։ Նա ձգտում էր բարձրացնել մարդկանց բարոյական ոգին ու հավատը և ծանոթացնել նրանց քրիստոնեության, եկեղեցու հետ։ Նա մշտապես պահպանել է եկեղեցական պաշտոնը, որքան թույլ է տվել ռազմական իրավիճակը։ Մոնթեն երազում էր հայ ժողովրդին բացարձակ բարոյական տեսնել։
Նա մեծ նշանակություն էր տալիս անձի հոգևոր դաստիարակությանը։ Մի օր Գանձասարի վանքի վանահայր, Արցախի Պաշտպանության բանակի հրամանատար Գրիգոր քահանա Մարկոսյանը ժամանել է Շահումյանի շրջանի Կարաչինար՝ խոսքով ու գործով զորակցելու զինվորներին։ Քահանան քաղաքացիական հագուստով էր, ուսին ինքնաձիգ ուներ։ Գոտկատեղին ընկած է եղել «ՏՏ» ատրճանակը՝ բաժանմունքի հրամանատարի նվերը։ Մոնթեն նույնպես ժամանել էր Կարաչինար իր զինվորների հետ:

Նա Տեր Գրիգորին չգիտեր, բայց ինչ-որ պատճառով խոսեց նրա հետ ու հանկարծ ինքնաբուխ ասաց.
«Ոչ, տղերք, սենց չի լինի, քահանան մեզ անպայման պետք է՝ մկրտվենք, աղոթենք մարտից առաջ»:
Զինվորները մի պահ զվարճացան, բայց ոչինչ չասացին, իսկ Հայր Գրիգորը՝ մեծ հումորի մարդը, պատասխանեց.
«Ինչու՞ է մեզ քահանա պետք։ Նրան պետք է պահել, կերակրել, իսկ մենք հազիվ ծայրերը ծայրին ենք հասցնում։ Մեզ քահանա պետք չէ»։
«Դու մկրտվե՞լ ես»- հարցրեց Մոնթեն։
«Այո»
«Եվ դու ասում ես, որ մեզ քահանա պետք չէ»:
«Քահանայի մասին մտածելու ժամանակը չէ»:
«Դու ոչինչ չես հասկանում, դու թուրք ես»:— վրդովվեց Մոնթեն և հիացական սկսեց զինվոր Գրիգորին պատմել զինվորների հոգևոր դաստիարակության կարևորության մասին։ Հայր Գրիգորը ներողամիտ լսեց նրան և ասաց.
«Գիտես, Ես կարծում եմ, որ Վերին շենում քահանա կա»:
Հաջորդ առավոտյան Մոնթեն Կարաչինարից գնաց Վերին Շեն և գտավ Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին։ Նրա առաջ կանգնեց Հայր Գրիգորը՝ խաչով հանդերձ։ Մոնթեն անմիջապես ճանաչեց նրան։
«Օրհնիր ինձ, Հայր!»- նա ուրախությամբ ասաց քահանային։
«Թող Աստված օրհնի քեզ, իմ որդի»:
Մոնթեն նայեց ու զարմացած բացականչեց.
«Իսկապես դու՞ ես: Ներիր ինձ, Տէր: Ինչու՞ չէիր ասել ինձ»: Մոնթեն սկսեց ներողություն խնդրել երեկվա խոսքերի համար։ Նրանք ծիծաղեցին և գրկախառնվեցին միմյանց հետ:
Որոշ ժամանակ անց Մոնթեն խնդրեց Արցախի թեմի առաջնորդ Պարգև եպիսկոպոսին Մարտունիում հոգևորական ուղարկել ռազմական գործողության նախօրեին։
«Ինչ եք կարծում, ով կգա»,- հարցրեց նա իր մարտիկներին։
«Ամենայն հավանականությամբ, եպիսկոպոսը ռազմական հոգևորական կուղարկի», — պատասխանեց գրոհայիններից մեկը:
«Այ կտեսնես, դա կլինի Հայր Գրիգորը», — հստակ ասաց Մոնթեն։
Պարգև եպիսկոպոսն իսկապես Հայր Գրիգորին էր ուղարկել Մարտունի։ Երբ նա մտավ Մարտունիի ակումբ, որտեղ նրան սպասում էին մարտիկները, բոլորը ծիծաղեցին, իսկ Մոնթեն ուրախությամբ ասաց.
«Ես ասացի ձեզ, որ նա է գալու»:
Հայր Գրիգորը ողջունեց և օրհնեց ներկաներին: Նրա թիկնոցի տակ երևում էր գրոհային հրացան։ Քահանան անմիջապես անցավ իր գործին.
«Մարտում ես ձեզ հետ կլինեմ և պատարագ կմատուցեմ ճակատամարտից հետո», — ասել է նա և, ականջ դնելով զինվորներին, հավելել է,-«Եթե Տիրոջ կամքով ողջ մնամ»: