Հնագույն ՀԱՅԿԱԿԱՆ ամրոց Թուրքիայում. ո՞ր ՀԱՅ թագավորն է կառուցել և ի՞նչ գրություն է թողել մեզ (ԼՈՒՍԱՆԿԱՐՆԵՐ)
Այանիսի հնագիտական աշխատանքները սկսվել են դեռևս 1989 թվականին:
Այանիսը գտնվում է Վան քաղաքից 38 կմ հյուսիս, համանուն ավանի տարածքում, Վանա լճի ափին՝ Սիփան լեռան դիմաց։ Ամրոցը գտնվում է լեռնային բլրի գագաթին և շրջապատված է հզոր պարիսպներով։
Այանիս ամրոցը կառուցվել և հանկարծակի ավերվել է Ռուսա 2-րդ թագավորի օրոք։
Այանիսը ունի 150 x 450 մետր չափսեր և ունի ուրարտական և միջնադարյան շերտեր: Նրա պատերը ամրացված են աշտարակներով և մետաղյա ամրաններով: Պաշտպանական պատերի քարերը կառուցված են ռուստովկայի մեթոդով, որը բնորոշ է ինչպես ժամանակի քաղաքային, այնպես էլ ռազմական ճարտարապետությանը։





Ամրոցի հարավ-արևելյան հատվածում հայտնաբերվել է Ռուսա II-ի կողմից պատրաստված 14-տողանոց սեպագիր։ Սցենարում, ի թիվս այլ բաների, գրված է. «Ռուսախինիլի՝ Էյդուրի լեռան առջև»։ Բացի այդ, գրառման մեջ հիշատակվում է տաճարների և պալատական համալիրների կառուցումը։
Պեղումների ժամանակ հայտնաբերվել են պալատական շինություններ՝ պահեստներով, տաճարային համալիրներով, բակերով և գոմ։ Բացի այդ, հայտնաբերվել են այրված շինությունների և հրդեհի հետևանքով պատերի հետ փլված գերանների բեկորներ։
Ռուսա II-ը կառուցել է Սուսի տաճարը թշնամու դեմ իր հաղթանակի պատվին և այն նվիրել է ՀալդիիԱստծուն: Հնագիտական նյութն այստեղ հարուստ է և շքեղ: Հիմնականում դրանք բրոնզից, երկաթից, ոսկուց և կիսաթանկարժեք քարերից պատրաստված արտեֆակտներ են:
Հատուկ հետաքրքրություն են ներկայացնում Սուսի համալիրները և սյուներով ներքին բակը։ Տաճարը և բակը լցված էին տարբեր առարկաներով՝ վահաններով, սաղավարտներով, սրերով, դաշույններով, կոլչանաներով, սլաքներով, նիզակներով, սանձիկներով, կաթսաներով և այլն։