«Անդրանիկը միակ մարդն էր, ով չհավատաց թուրքերի խոստումներին և չտարվեց բարձր պաշտոններով». ու՞մ խոստովանությունն է և ի՞նչը դրդեց նրան բարձրաձայնել այն

1908 թվականին, Թուրքիայում երիտթուրքերի հեղափոխությունից հետո, Անդրանիկ Օզանյանը ոչ մի էնտուզիազմ չուներ և չէր վստահում սուլթան Աբդուլ Համիդին տապալած ուժին։

1909թ. նա կեղծ անձնագրով հատեց բուլղարա-թուրքական սահմանը և ժամանեց Կոստանդնուպոլիս (այժմ՝ Ստամբուլ)։ Ակնունին, Վարդգեսը, Ռուբենը, Ատոմը, Արմեն Գարոն և այլք 5 ժամվա ընթացքում համոզում էին նրան, որ թուրքերն այլևս թույլ չեն տա կոտորած։ Բայց Անդրանիկին համոզել չհաջողվեց։

Նա բացարձակապես համոզված էր երիտթուրքերի քաղաքական կարգախոսների ստախոսության մեջ։ «Եթե թուրքերն անկեղծ են, ինչու չեն զինաթափում 160 հազար Համիդիեն։ Նրանք չեն զինաթափում նրանց, որպեսզի հարմար պահին սպանեն մեզ»։

Armenian Heroes

Համիդիեն լավ զինված անկանոն հեծելազորային կազմավորումներ էին, որոնք հիմնականում կազմված էին քրդերից, չերքեզներից և կարապակներից։ Դրանք անվանվել են սուլթան Աբդուլ Համիդ II-ի պատվին, ստեղծվել են ռուս-թուրքական և թուրք-իրանական սահմանների պարեկության համար, սակայն Օսմանյան իշխանությունները Համիդիեին ավելի հաճախ են օգտագործել Արևմտյան Հայաստանում հայերի դեմ հետապնդման և հարձակման համար։

Էդվարդ Ակնունին՝ դաշնակցական և երիտթուրքերի հետ համագործակցության նախաձեռնողներից մեկը Անդրանիկին ասաց. «Սիրելի Անդրանիկ, հայերի արյունը այլևս չպետք է թափվի։ Ինչու՞ եք նման հոռետես»:

Վարդգես Սերենկիվլյանն ասաց. «Եթե դուք (Անդրանիկ) մնաք Պոլսում, դուք լավ պաշտոն կստանաք»: Նա առաջարկեց Անդրանիկին ծանոթացնել Պոլսի ոստիկանապետ Ալի փաշայի հետ։ Անդրանիկը կրկին հրաժարվեց՝ ասելով.

«Ես հարցրի, ուսումնասիրեցի և հասկացա, որ այդ ոստիկանապետը հենց այն Ալի փաշան է, ով Սասուն Թալվորիկի Զբոսանք թաղամասի բնակիչներին դանակահարել է հենց եկեղեցում, իսկ հետո հրամայել է հրկիզել նրանց։ Նա ինձ հետ կռվել է երեք անգամ։ Այսօր նրանք ուզում են, որ իմ ձեռքը դնեն նրա արյունոտ ձեռքերում և ասեն՝ «Մենք երեկ կռվում էինք, բայց այսօր ընկերներ ենք»:

Նա, ինչպես միշտ, ցասումով, մաղթեց նրանց «մնալ խաղաղության մեջ» և մեկնեց Եգիպտոս։

1908 թվականին Անդրանիկը նախազգուշացնում էր. «Կգա մի ժամանակ, երբ գլուխդ կկոտրեն, հետո՝ ժողովրդի գլուխները»։ Էնտուզիազմով նրան ոչ ոք չէր լսում։

Տարիներ անցան։ Արմեն Գարո Պաստրմաջյանը, ՀՅԴ կարկառուն գործիչը, Վաշինգտոնում որպես Հայաստանի Հանրապետության ներկայացուցիչ հանդես գալիս, ասել է. «Այսօր ես խոստովանում եմ, որ Անդրանիկը միակ մարդն էր, ով չհավատաց թուրքերի խոստումներին և չտարվեց բարձր պաշտոններով»:

«Զորավար Անդրանիկը և Հայ Հեղափոխական շարժումը» Անդրանիկ Չալաբյան, Երևան, 1984: