Վերջերս վերանորոգված զանգակատան կողքին կանգնած՝ Արիստակես քահանա Այվազյանն ասում է, որ միջնադարյան Հաղարծին վանքը պահպանելու համար աստվածային միջամտություն է պահանջվել։

Բայց սա նաև մեծ գումար էր պահանջում արվեստի հովանավորից, որը անսովոր է քրիստոնյաների համար:

«Ես չեմ կարող պատմության մեջ հիշել նման դեպք, երբ արաբ շեյխը՝ մուսուլման, օգնի վերականգնել և փրկել հայկական քրիստոնեական եկեղեցին»,- ասում է Այվազյանը։

«Անկասկած, Աստված էր, որ շեյխին ​​ուղարկեց Հաղարծնի վանք»,- ասում է քահանան։

Երևանից մոտ հարյուր կիլոմետր հյուսիս-արևելք ընկած անտառապատ լեռների ֆոնին տպավորիչ Հաղարծին վանքը միջնադարյան Հայաստանի եկեղեցական ճարտարապետության գլուխգործոցն է:

Տասներորդ դարում հիմնադրված այս վանքը բաղկացած է երեք եկեղեցիներից և ժամանակին մոտ 250 վանական է ունեցել։

Նա դիմակայել է արաբ և թուրք զավթիչների հարձակումներին, ինչպես նաև խորհրդային իշխանության հակակրոնական արշավին։

Այս բոլոր դժբախտություններից ու տասնամյակների լքվածությունից հետո վանքը լիակատար կործանման եզրին էր. պատերի մեջ արդեն բույսեր էին աճել, իսկ ճաքերը սպառնում էին վանքը մոռացության մատնել։

«Վանքը լուրջ վերականգնման կարիք ուներ, սակայն ֆինանսական միջոցների սղության պատճառով վերանորոգման աշխատանքները անընդհատ մերժվում էին»,- ասում է Տեր Արիստակեսը։

Այդպես էր ալ-Քասիմիի ուրախ այցից առաջ։

«2005 թվականին շեյխն այցելեց Հայաստան և իր շրջագայության ժամանակ Հայաստանի քաղաքներում մեծահոգաբար առաջարկեց վերանորոգել համալիրը», — ասում է Շարջայում գտնվող հայ գործարար Վերիջ Նեգվիզյանը, ով ուղեկցում էր շեյխին:

Նեգվիզյանը հրաժարվել է ասել, թե շեյխը որքան գումար է տվել վերանորոգման համար, սակայն տեղական լրատվամիջոցները նշում են, որ այդ գումարը կազմում է 1,7 միլիոն դոլար:

Այժմ, մի քանի տարի վերանորոգումից հետո, ներառյալ այցելուների թիվը մեծացնելու նպատակով կառուցված նոր ճանապարհ դեպի վանք, համալիրը վերաբացվեց անցյալ ամիս:

«Սա Նորին Մեծության մարդասիրական ժեստն է և հարգանքի դրսևորում այլ կրոնների նկատմամբ»…

Պարսից ծոցի տարածաշրջանում գտնվող Շարջան երրորդ ամենամեծ էմիրությունն է Աբու Դաբիից և Դուբայից հետո: 74-ամյա Ալ-Քասիմին, ով իշխանության եկավ 1972 թվականին իր եղբորից հետո (սպանվեց անհաջող հեղաշրջման փորձի ժամանակ), ցանկանում է Շարջան դարձնել ակտիվ զբոսաշրջային և մշակութային կենտրոն:

Չնայած հայ գործարարների ծաղկուն համայնքին, ովքեր կառուցել են իրենց եկեղեցին 900,000 բնակիչ ունեցող էմիրությունում, Երևանն ու Շարջան կապելու քիչ բան կար: Վանքում աշխատողների համար արաբ տիրակալի այցելությունը քրիստոնեական սուրբ վայր վառ հիշողություններ թողեց։

«Մոտ 10 հոգանոց շքախումբով եկավ ու մի քիչ նայեց եկեղեցիներին ու խաչքարերին, մինչև Սուրբ Աստվածածին գլխավոր եկեղեցի մտնելը»,- հիշում է վանքի այցելուներին մոմեր վաճառող Արտակ Սահակյանը։

«Երբ շեյխը դուրս եկավ, ասաց, որ հավատում է, որ Աստծո խոսքը իսկապես լսել է այստեղ»,- ասաց Սահակյանը։

«Հայաստանը աշխարհի ամենահին քրիստոնեական երկիրն է, և նրա առաքելական եկեղեցին պատկանում է հնագույն արևելյան ճյուղին»։

Վանքը չափազանց կարևոր է Հայաստանում։ Նրա բոլոր երեք եկեղեցիներն արդեն ճանաչվել են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության օբյեկտ: Հայաստանի և նրա մահմեդական հարևանների՝ Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև հակամարտությունից հետո Հաղարծնի վանքի աշխատակիցները հույս ունեն, որ մահմեդական կառավարիչից ստացած աջակցությունը ցույց կտա, որ երկու հավատքները կարող են լավ հարաբերություններ ունենալ:

«Շեյխը խորապես հավատացյալ անձնավորություն է, ուստի, տեսնելով վանքը անմխիթար վիճակում, զարմանալի չէ, որ այն հուզել է նրա հոգուն»,- ասում է Տեր Այվազյանը։ «Այս առատաձեռն ժեստով Շեյխը մեզ ցույց է տալիս, որ մենք պետք է հանդուրժող լինենք այլ կրոնների նկատմամբ, քանի որ բոլորս հավատում ենք մեկ Աստծուն»,- ասաց Այվազյանը։