Ինչպե՞ս ՀԱՅ զինվորները դիմադրեցին թուրքերի գրոհներին և ազատագրեցին Երուսաղեմը
1916 թվականի հոկտեմբերի 27-ին Առաջին համաշխարհային պատերազմի կեսերին, Լոնդոնում ստորագրվեց ֆրանսիական բանակի կազմում հայկական և Արաբական լեգիոնների (Արևելյան լեգիոն) ստեղծման եռակողմ համաձայնագիրմ: Լեգիոնները պետք է մասնակցեին Թուրքիայի դեմ Սիրիա-Պաղեստինյան ռազմաճակատում ռազմական արշավին։
1917 թվականի նոյեմբերի 17-ից լեգեոներները սկսեցին գրոհել Երուսաղեմը՝ քաղաքը գրավելու համար։ 1917 թվականի դեկտեմբերի 9-ին Հայկական լեգեոնի մի մասը Երուսաղեմից դուրս մղեց գերմանա-թուրքական խմբավորմանը։ Պարգևատրվել են ամենամարտունակ լեգիոներները, իսկ Երուսաղեմի հայկական թաղամասի հայկական եկեղեցում տեղի է ունեցել զոհված ազատամարտիկների հիշատակի ծառայություն: Մեկ ամսվա ընթացքում ամբողջ Պաղեստինը վերահսկվում էր հայկական լեգիոնի կողմից:
ԱՄՆ-ի կամավորները լեգեոնի իրենց խիզախ հայրենակիցների հետ մեծ ներդրում են ունեցել Պաղեստինում Ռաֆաթ-Արարայի անառիկ բարձունքներում հաղթանակի գործում: Ռաֆատ-Արարայի բարձունքներում 1918 թվականի սեպտեմբերի 18-ին մի ճակատամարտ վճռեց Պաղեստինյան ճակատում ամբողջ գործողության ելքը։
Առանց նախնական ռմբակոծության Հայկական լեգեոնի գումարտակին հաջողվել է կոտրել թուրքական ստորաբաժանումների համառ դիմադրությունն ու նվազագույն կորուստներով բարձունքների նկատմամբ վերահսկողություն ստանալ։ Նրանց հաջողությունն ապահովել է անգլո-ֆրանսիական զորքերի հակահարձակումը ռազմաճակատի այս ռազմավարական կարևոր հատվածում։ Մարտական գործողությունների ընթացքում 22 հայ զինվոր է զոհվել, ավելի քան 70-ը՝ վիրավորվել:
Հայ զինվորների խիզախությունն ու հերոսությունը բարձր գնահատվեց երկու բանակների հրամանատարության կողմից։ Նրանցից շատերը պարգևատրվել են ֆրանսիական և բրիտանական պարգևներով: Մարտի վայրում կանգնեցվել է կոթող՝ ի պատիվ զոհված հայ լեգեոնականների։
1918 թվականի սեպտեմբերի 25-ին սիրիական ճակատի հրամանատար բրիտանացի գեներալ է. Ալենբին շնորհավորական հեռագիր է հղել Հայկական ազգային կազմակերպություններին, որում իր գոհունակությունն ու հպարտությունն է հայտնել արարի ճակատամարտի ժամանակ հայ զինվորների ցուցաբերած խիզախությամբ ու անձնվիրությամբ:
“…Ես հպարտությամբ կարող եմ ասել, որ ձեր հայրենակիցներն ակտիվորեն մասնակցել են մեր մարտերին ու հաղթանակներին»: Հայկական լեգեոնի ֆրանսիացի հրամանատարը նաև շեշտել է «հայ զինվորների արտասովոր տոկունությունը և եռանդը, որոնց հավատարմությունն ու արիությունը ոչ մի կասկած չեն հարուցում»: