Հովհաննես Թումանյան ու Վահան Տերյան… ինչպե՞ս տեղի ունեցավ ՀԱՅ ՀՍԿԱՆԵՐԻ առաջին հանդիպումն ու ինչպե՞ս Մեծ բանաստեղծի կանխատեսումը կայացավ։ Գնանք այս պատմության հետքերով…

1901 թվականին, երբ գյուղագիր, հրապարակախոս, ուսուցիչ, հասարակական գործիչ Ղազարոս Տեր- Գրիգորյան Ջավախեցին այցելեց Թիֆլիս, հայտնի գրող և մանկավարժ Ղազարոս Աղայանը նրան ծանոթացրեց Հովհաննես Թումանյանի հետ։ Հետո արդեն Ջավախեցին Մեծն Թումանյանի հետ ծանոթացրեց կրտսեր եղբորը՝ Վահան Տերյանին։

«Դեհ, պարոններ, խնդրեմ ծանոթանաք։ Մեր Ջավախեցու եղբայրն է, ապագա բանաստեղծ Վահան Տերյանը…

Տես, Ղազար, հիմա Վահանին ծանոթացնելիս ասում ենք Ջավախեցու եղբայրն է։ Եթե չաշխատես առաջ գնալ՝ պետք է ասենք բանաստեղծ Վահան Տերյանի եղբայրն է»,- ապագա բանաստեղծի հետ առաջին հանդիպման ժամանակ ասում է Թումանյանը։

Ինչպես խոստովանում է Ջավախեցին ինքը՝ Մեծ բանաստեղծի կանխատեսումը կատարվեց։ Թումանյանին ու Ջավախեցուն իրար կապում է ջերմ բարեկամությունը։ Հենց այդ բարեկամության պտուղներից մեկն էլ հայ բանաստեղծական աշխարհի անմահ գործերից մեկն է։

Թումանյանը՝ Մեծ լոռեցին, Ջավախեցու ուղեկցությամբ մեկնում է Գանձա՝ Փարվանա լիճը տեսնելու։ Հենց Ղազարոսենց՝ Վահան Տերյանի ավագ եղբոր տանն էլ Թումանյանը գրում է «Փարվանա» պոեմի նախերգանքը։

Հենց այստեղ Թումանյանը սիրահարվեց Ջավախքին ու նրա բնությանը։ Ախալքալակից Գանձա մեկնելիս, տեսնելով Սաղամո լճի արծաթափայլ ալիքներն ու ծաղկառատ դաշտերը, Ամենայն հայոց բանաստեղծը բացականչում է. «Ղազար, էսպես բան կլինի… Ես կարծում էի, թե Լոռուց գեղեցիկ տեղ չկա աշխարհում, ձեր էս Ջավախքն անցավ Լոռուց, էն էլ առանց ծառ ու թփի։ Հեյ վախ, մի շիշ կարմիր գինի… ինչ տեղն է»։