7-րդ դարում՝ իսլամական հավատքի առաջացման նախօրեին, հայ ազգն արդեն ուներ ավելի քան հազար տարվա պատմություն։

Մուհամմադ մարգարեն, պատրաստվելով իր կրոնական ուսմունքը տանել աշխարհով մեկ, ուղերձ է հղել այդ դարաշրջանի առաջատար ժողովուրդների և երկրների առաջնորդներին՝ Բյուզանդիա, Սասանյան կայսրություն, Եթովպիա և այլն։ Նա խաղաղ ձևով խնդրեց ընդունել իր հավատքը։ Սակայն, ինչպես հիշում ենք բոլորս, ոչ մի տեղ դրական պատասխան չստացավ։ Եվ սկսվեց պատերազմը…

Հետաքրքիր է, որ Մուհամմադ մարգարեի նամակներից մեկը, ինչպես հաղորդում է արաբ պատմաբան Զեքի-ադ-Դինը, ուղղված էր նաև հայերին. այն ժամանակ բյուզանդական տիրապետության տակ ապրող Երուսաղեմի հայ քրիստոնյա համայնքին, մասնավորապես, անձամբ Երուսաղեմի Հայոց պատրիարք Աբրահամին:

Երուսաղեմի հայ համայնքն իր ուրույն թաղամասով և առանձնահատուկ պատրիարքությամբ իր պատմությունը տանում է դեպի Տիգրան Բ Մեծ թագավորի ժամանակները, ով ժամանակին այս հնագույն քաղաքն իր իշխանությանն էր ենթարկել մ.թ.ա. 1-ին դարում: Եվ այն գոյություն ունի Իսրայելում մինչ օրս։

Ի տարբերություն աշխարհիկ և հոգևոր այլ առաջնորդների՝ Հայոց պատրիարք Աբրահամը արձագանքել է նրան. նա նամակ ուղարկեց Արաբիա, որտեղ նշեց, որ հարգում է Մուհամեդին որպես աշխարհի մեծ մարդկանցից մեկին: Բայց եւ այնպես, լինելով քրիստոնյա, նա չի ընդունում նոր հավատքը: Մուհամմադը կարդաց հայկական ուղերձը և ընդունեց այն։

626 թվականին Երուսաղեմի հայոց պատրիարք Աբրահամը, գիտակցելով նոր կրոնի ուժը, նույնիսկ անձամբ այցելեց Մուհամմադ մարգարեին Արաբիայում։ Նա այստեղ գրանցել է Հայ առաքելական եկեղեցու և Երուսաղեմի ողջ հայ համայնքի անձեռնմխելիության մասին, որովհետև մարգարեն անկեղծորեն հարգում էր հայերին՝ որպես միաստված քրիստոնյաների:

637 թվականին Մուհամմադ մարգարեի իրավահաջորդը՝ խալիֆ Օմար I-ը, գրավեց Երուսաղեմը։ Եվ նա հրամայեց գրեթե բոլոր տեղի քրիստոնյաներին, բացի հայերից, անհապաղ հեռանալ սուրբ քաղաքից, քանի որ հայ համայնքը, ի վերջո, մարգարեի կողմից անձեռնմխելիության նամակ ուներ։

Օմարը հաստատել է այս փաստաթուղթը հայ համայնքին ուղղված իր նոր նամակով։ Որովհետև նա հիանալի հասկանում էր, թե հայերը ինչ բարգավաճում են բերում իրենց ապրած ցանկացած երկրին։

Հետաքրքիր է, որ հայ համայնքի անձեռնմխելիության իրավունքները հարգվել են Երուսաղեմի բոլոր հետագա մահմեդական նվաճողների կողմից:

Սուրբ քաղաքում հանգիստ ապրելու թույլտվության մասին նամակները հայերին այժմ խնամքով պահում է Երուսաղեմի Հայոց պատրիարքը։

Նկատենք, որ արաբները գրավել են նաև հենց Հայաստանը։ Սակայն, անշուշտ, չհաջողվեց հայերին` աշխարհի առաջին քրիստոնյաներին, ստիպել ընդունել իսլամական դավանանքը:

Խալիֆայությունում հայերը ստացել են լայն ինքնավարություն: Իսկ 9-րդ դարում նրանք Բագրատունիների մեծ տոհմի գլխավորությամբ կարողացան հասնել իրենց հինավուրց պետության լիակատար անկախությանը։