Չնայած նրան, որ Հայաստանի բազմաթիվ առեղծվածներ արդեն իսկ բացահայտված են, դեռ գոյություն ունեն այնպիսիք, որոնք չեն ենթարկվում որևէ բացատրության։ Ահա, այս հոդվածում Ձեզ մի լքված շինության մասին ենք պատմելոը:

Երբևիցե մտացել եք մոգակական ուժի և կախարդական էներգետիկայի գոյության մասին։ Պատլերացրեք, որ հայտնվել եք Հայկական Հոգվարթսում՝ Շուշիի Ռեալական ուսումնարանի մուտքի առջև։

• Շուշիի ռեալական ուսումնարան, հիմնվել է 1881 թվականին, շուշեցի մեծահարուստ Մովսես բեկի տանը։
• Ռեալական ուսումնարանը կառուցվել է Շուշիի պատվավոր քաղաքացի Գրիգորի Մարտենի Առաքելովի կողմից 1901-1908թվականներին։
• Ռեալական ուսումնարանի ուսումնական տարին սկսվել  է սեպտեմբերին, ավարտվել հունիսին, իսկ արձակուրդները՝ հուլիս և օգոստոս ամիսներին էր։

• Ընդունելությունը ուսումնարանում կատարվում էր տարին մեկ անգամ ՝ օգոստոսին։
• Աշակերտները ամեն դասարանում կարող էին մնալ մեկական տարի, բացառություններ կարող էր լինել միայն հոգեբարձության թույլատվության դեպքում։
• Ռեալական ուսումնարանում կարող էին  ընդունվել 7 -ից ոչ պակաս տարիք ունեցող երեխաները։ Ամեն մի բաժանմունքի աշակերտների թիվը 50-ից ավել չպետք է լիներ:

• Աշակերտներին դասարանների բաժանելիս հաշվի էին  առնվում  նրանց տարիքը և մտավոր զարգացման աստիճանը։
• Յուրաքանչյուր ուսուցիչ իր մոտ պահում էր առանձին մատյան, որտեղ նշումներ էր անում աշակերտների ամենօրյա առաջադիմության, ծուլության և անկարգության մասին։
• Ուսումնարանում կազմակերպվում էին հրապարակային քննություններ, որոնց ներկա էին լինում նաև քաղաքի բարձր աստիճանավորները։

• Ֆիզիկական պատիժներով ուսուցումը կիրառելի էր նույնպես, ուսումնարանի նախկին սաներից մեկը, որն իր ժամանակի ականավոր գործիչներից մեկն էր դարձել, իր հուշերում գրել է, որ ուսումնարանում ուսման գործի հիմքում դրված էր խստապահանջությունը և ծեծը։

• Աշակերտը դաս չսովորած չէր կարող գալ, խիստ ծեծը կիրառվում էր նաև բացակայելու դեպքում։
• Ուսումնարանը 1896 թվականի տվյալներով ուներ 298 աշակերտ, որից 236 հայեր էին, մնացածը՝ այլազգիներ։
• 1887-1888 ուսումնական տարում ռեալականում դասավանդում էին հետևյալ առարկաները.ռուսերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն, մաթեմատիկա, ֆիզիկա, Ռուսաստանի պատմություն, բնագիտություն, աշխարհագրություն, գծագրություն և կրոն։